به گزارش مشرق، با وجود اینکه میلیون ها نفر از وضعیت شغلی و درآمدی خود شکایت دارند، برخی نیز هستند که به صورت رایگان برای اقوام خود کار می کنند و هیچ پولی نیز بابت آن دریافت نمی کنند. کاملا مشخص نیست این دسته از افراد با چه هدف و انگیزه ای به فعالیت اقتصادی می پردازند، آیا هدف آنها تنها کمک به فامیل است؟ آیا آنها نیاز مالی ندارند؟ آیا برای ادامه همکاری رایگان با اقوامشان تعارف می کنند؟ و یا اینکه مسائل دیگری در میان است.
اما با هر انگیزه ای که باشد بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزارنفر در بازار کار ایران فعالیت دارند که شاغل محسوب می شوند و جزو جمعیت فعالان اقتصادی هستند؛ اما درآمدی از اقتصاد کسب نمی کنند. حال ممکن است در کنار انگیزه های یادشده برای رواج اشتغال فامیلی و رایگان در بازار کار، مسائلی نیز مانند آموزش، یادگیری و جلوگیری از هدررفتن وقت به ویژه در مورد جوانان و سرگرمی هم مطرح باشد.
نتایج یک مطالعه ۵ ساله از وضعیت بازار کار ایران نشان می دهد که تعداد اشتغال فامیلی بدون مزد در دوره زمانی ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ نوسان قابل ملاحظه ای داشته و در این سال ها آمار شاغلان بدون مزد بین یک میلیون و ۱۳۹ هزارنفر تا یک میلیون و ۹۱۷ هزارنفر در نوسان بوده است.
۱.۱ میلیون نفر رایگان کار می‌کنند
در عین حال، روند اشتغال فامیلی بدون مزد در این سال ها رو به کاهش گذاشته و طی ۵ سال از مجموع شاغلان بدون مزد کشور ۸۰۳ هزار و ۵۰۰ نفر کم شده است. به نظر می رسد افزایش هزینه های زندگی و کسری درآمدی خانوارها باعث شده تا ۸۰۳ هزار شاغل بدون مزد فامیلی در مدت ۵ سال تصمیم بگیرند ادامه همکاری با اقوامشان در بازار کار متوقف شود.
بر اساس آمارها، بیشترین تعداد شاغلان بدون مزد و فامیلی کشور را زنان تشکیل می دهند تا جایی که زنان یک میلیون و ۶۲ هزار نفر از مجموع یک میلیون و ۹۱۷ هزارنفر کارکنان فامیلی سال ۸۸ را تشکیل می دادند و در سال ۹۲ نیز تعداد زنان شاغل بدون مزد از مجموع یک میلیون و ۱۱۳ هزار نفر، ۶۶۹ هزارنفر بوده است.
به صورت کلی، از مجموع کل شاغلان بدون مزد سال ۸۸ و افرادی که به صورت رایگان در بازار کار اشتغال داشتند، ۵۵.۴ درصد را زنان تشکیل دادند. این میزان در سال ۸۹ به ۵۶.۷ درصد، در سال ۹۰ به ۵۷.۵ درصد، در سال ۹۱ به میزان ۵۸.۷ درصد و در سال ۹۲ نیز به ۶۰.۱ درصد بالغ شد.
این آمارها نشان می دهند که هر چند از تعداد کل شاغلان رایگان در بازار کار کشور کاسته شده، اما همچنان درصد زنان از مردان بسیار بیشتر است تا جایی که سهم زنان از ۵۵.۴ درصد سال ۸۸ به ۶۰.۱ درصد در سال ۹۲ رسیده است.
اشتغال رایگان چگونه شکل می‌گیرد؟
روند رو به کاهش تعداد شاغلان فامیلی بدون مزد در فاصله سال های ۸۸ تا ۹۲ به نحوی بوده که تعداد مردان شاغل بدون مزد از ۸۵۴ هزار و ۶۶۹ نفر در سال ۸۸ به ۴۴۴ هزار و ۵۱۳ نفر در سال ۹۲ کاهش یافته؛ یعنی تقریبا تعداد مردانی که به صورت رایگان در بازار کار فعالیت داشته اند در فاصله سال های ۸۸ تا ۹۲ به نصف کاهش یافته است.
نکته اساسی درباره اشتغال رایگان مردان این است که این افراد دقیقا با چه انگیزه و هدفی به صورت رایگان فعالیت اقتصادی انجام می دهند؟ البته ممکن است برخی از این جمعیت چند صد هزارنفری مردان شاغل بدون مزد، فرزندانی باشند که برای حمایت از اشتغال پدران و مادرانشان در بنگاه ها و یا واحدهای کسب و کار فامیلی مشغول به فعالیت به صورت نیمه وقت و حتی تمام وقت باشند.
با این وجود، کاهش ۴۱۰ هزار و ۱۵۶ نفری از مجموع مردان شاغل بدون مزد در ۵ سال مورد محاسبه نشان دهنده تلاش این گروه ها برای چرخش به سمت اشتغال با مزد و کسب درآمد است. آنها احتمالا آموزش کافی دیده اند و می خواهند برای خودشان فعالیت کنند و یا اینکه دست از اشتغال رایگان کشیده و به دنبال کار رسمی با هدف درآمد هستند.
کارشناسان بازار کار عقیده دارند اشتغال فامیلی رایگان در تمامی کشورها مرسوم است و در بسیاری دیگر از بازارهای کار نیز فرزندان به پدران و مادرانشان کمک می کنند، زنان مردان را مورد حمایت قرار می دهند و حتی از اقوام نزدیک غیر از خانواده اصلی نیز ممکن است گروهی برای کمک به فعالیت اقتصادی اقوامشان داوطلب باشند.
معمولا این روش از اشتغال افراد همانگونه که ذکر شد با هدف یادگیری، سپردن مسئولیت های مهم و کلیدی به آشنایان مانند واگذاری مسئولیت مالی ،دریافت و پرداخت به نزدیکان و مواردی از این دست اتفاق می افتد. درست مانند این است که یک سرمایه گذار مالی بخواهد مسئولیت کارهای مالی خود را به فرزندان خود واگذار کند؛ در عین حال که شاید نیروهای غیرفامیلی فراوانی را نیز تحت پوشش خود داشته باشد؛ بنابراین در چنین بستری اشتغال فامیلی رایگان ممکن است شکل بگیرد.
